2025-01-132025-01-132019-03-22Castro Castro, L. y Simón Ruiz, I. (2019). “¿Pertenece a Chile?”. Civilización y desierto, rentismo y subordinación: la formación del territorio nacional en el extremo sur del Perú (Tarapacá 1827-1877). Estudos Ibero-Americanos, 45 (1), 144-157. https://doi.org/10.15448/1980-864X.2019.1.30350.1980-864X0101-4064https://hdl.handle.net/11441/166437Se revisa y analiza el proyecto político del Estado peruano de hacer de Tarapacá, la provincia más meridional del país durante el siglo XIX, parte integrante del territorio nacional. Bajo esta perspectiva, se pone atención tanto en las categorías georeferenciales y culturales de civilización y desierto desplegadas por las expediciones de Bollaert y Raimondi, mandatadas respectivamente por el subprefecto Ramón Castilla y el presidente José Rufino Echenique, como en los rasgos de subordinación y rentismo que utilizó el aparato político-administrativo para articular asimétricamente la relación Estado-Región.Revisão e análise do projeto político do Estado peruano de fazer de Tarapacá, a província mais meridional do País durante o século XIX, uma parte integrante do território nacional. Sob essa perspectiva, são enfatizadas as categorias georeferenciais e culturais de civilização e deserto implantadas pelas expedições de Bollaert e Rai mondi, organizadas (respectivamente pelo subprefeito Ramón Castilla e pelo presidente José Rufino Echenique), como os traços da subordinação e rentismo que utilizou o aparelho político-administrativo para articular assimetricamente a relação estado-região.We reviewed and analyzed the political project of the Peruvian State of making Tarapacá –the southernmost province of the country during the XIX century– an integral part of the National territory. Under this perspective, attention has been paid not only to the georeferencing and cultural categories of civilization and desert displayed by the expeditions of Bollaert and Raimondi (respectively ordered by the sub-prefect Ramón Castilla and the president José Rufino Echenique) but also to the characteristics of subordination and rentierism used by the political and administrative apparatus to asymmetrically articulate the State-Region relationship.application/pdf15 p.spaAttribution 4.0 Internationalhttp://creativecommons.org/licenses/by/4.0/Territorio nacionalCivilizaciónDesiertoSubordinaciónRentismoTerritório nacionalCivilizaçãoDesertoSubordinaçãoNational territoryCivilizationDesertSubordinationRentierism“¿Pertenece a Chile?”. Civilización y desierto, rentismo y subordinación: la formación del territorio nacional en el extremo sur del Perú (Tarapacá 1827-1877)“Pertence ao Chile?”. Civilização e deserto, rentismo e subordinação: a formação do território nacional no extremo sul do Peru (Tarapacá 1827-1877)“Does it belong to Chile?”. Civilization and desert, rentierism and subordination: formation of the national territory in the southern end of Peru (Tarapacá 1827-1877)info:eu-repo/semantics/articleinfo:eu-repo/semantics/openAccess10.15448/1980-864X.2019.1.30350